शुक्लाम्बरधरं विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्नवदनं ध्यायेत् सर्वविघ्नोपशान्तये ॥ १॥ यस्य द्विरदवक्त्राद्याः पारिà¤à¤¦à¥à¤¯à¤¾à¤ƒ परः शतम् । विघ्नं निघ्नन्ति सततं विà¤à¥à¤µà¤•à¥à¤¸à¥‡à¤¨à¤‚ तमाश्रये ॥ २॥ व्यासं वसिà¤à¥à¤ à¤¨à¤ªà¥à¤¤à¤¾à¤°à¤‚ शक्तेः पौत्रमकल्मà¤à¤®à¥ । पराशरात्मजं वन्दे शुकतातं तपोनिधिम् ॥ ३॥ व्यासाय विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥‚पाय व्यासरूपाय विà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ । नमो वै ब्रà¤à¥à¤®à¤¨à¤¿à¤§à¤¯à¥‡ वासिà¤à¥à¤ à¤¾à¤¯ नमो नमः ॥ ४॥ अविकाराय शुद्धाय नित्याय परमात्मने । सदैकरूपरूपाय विà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ सर्वजिà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ ॥ ५॥ यस्य स्मरणमात्रेण जन्मसंसारबन्धनात् । विमुच्यते नमस्तस्मै विà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ प्रभविà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ ॥ ६॥ ॐ नमो विà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ प्रभविà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ । श्रीवैशम्पायन उवाच — श्रुत्वा धर्मानशेà¤à¥‡à¤£ पावनानि च सर्वशः । युधिà¤à¥à¤ à¤¿à¤°à¤ƒ शान्तनवं पुनरेवाभ्यभाà¤à¤¤ ॥ ७॥ युधिà¤à¥à¤ à¤¿à¤° उवाच — किमेकं दैवतं लोके किं वाप्येकं परायणम् । स्तुवन्तः कं कमर्चन्तः प्राप्नुयुर्मानवाः शुभम् ॥ ८॥ को धर्मः सर्वधर्माणां भवतः परमो मतः । किं जपन्मुच्यते जन्तुर्जन्मसंसारबन्धनात् ॥ ९॥ भीà¤à¥à¤® उवाच — जगत्प्रभुं देवदेवमनन्तं पुरुà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¤à¤®à¤®à¥ । स्तुवन् नामसà¤à¤¸à¥à¤°à¥‡à¤£ पुरुà¤à¤ƒ सततोत्थितः ॥ १०॥ तमेव चार्चयन्नित्यं भक्त्या पुरुà¤à¤®à¤µà¥à¤¯à¤¯à¤®à¥ । ध्यायन् स्तुवन् नमस्यंश्च यजमानस्तमेव च ॥ ११॥ अनादिनिधनं विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ सर्वलोकमà¤à¥‡à¤¶à¥à¤µà¤°à¤®à¥ । लोकाध्यक्à¤à¤‚ स्तुवन्नित्यं सर्वदुःखातिगो भवेत् ॥ १२॥ ब्रà¤à¥à¤®à¤£à¥à¤¯à¤‚ सर्वधर्मज्ञं लोकानां कीर्तिवर्धनम् । लोकनाथं मà¤à¤¦à¥à¤­à¥‚तं सर्वभूतभवोद्भवम् ॥ १३॥ एठमे सर्वधर्माणां धर्मोऽधिकतमो मतः । यद्भक्त्या पुण्डरीकाक्à¤à¤‚ स्तवैरर्चेन्नरः सदा ॥ १४॥ परमं यो मà¤à¤¤à¥à¤¤à¥‡à¤œà¤ƒ परमं यो मà¤à¤¤à¥à¤¤à¤ªà¤ƒ । परमं यो मà¤à¤¦à¥à¤¬à¥à¤°à¤à¥à¤® परमं यः परायणम् ॥ १५॥ पवित्राणां पवित्रं यो मङ्गलानां च मङ्गलम् । दैवतं दैवतानां च भूतानां योऽव्ययः पिता ॥ १६॥ यतः सर्वाणि भूतानि भवन्त्यादियुगागमे । यस्मिंश्च प्रलयं यान्ति पुनरेव युगक्à¤à¤¯à¥‡ ॥ १७॥ तस्य लोकप्रधानस्य जगन्नाथस्य भूपते । विà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤‚ मे श‍ृणु पापभयापà¤à¤®à¥ ॥ १८॥ यानि नामानि गौणानि विख्यातानि मà¤à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¨à¤ƒ । ऋà¤à¤¿à¤­à¤¿à¤ƒ परिगीतानि तानि वक्à¤à¥à¤¯à¤¾à¤®à¤¿ भूतये ॥ १९॥ ऋà¤à¤¿à¤°à¥à¤¨à¤¾à¤®à¥à¤¨à¤¾à¤‚ सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¸à¥à¤¯ वेदव्यासो मà¤à¤¾à¤®à¥à¤¨à¤¿à¤ƒ ॥ छन्दोऽनुà¤à¥à¤Ÿà¥à¤ªà¥ तथा देवो भगवान् देवकीसुतः ॥ २०॥ अमृतांशूद्भवो बीजं शक्तिर्देवकिनन्दनः । त्रिसामा à¤à¥ƒà¤¦à¤¯à¤‚ तस्य शान्त्यर्थे विनियोज्यते ॥ २१॥ विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ जिà¤à¥à¤£à¥à¤‚ मà¤à¤¾à¤µà¤¿à¤à¥à¤£à¥à¤‚ प्रभविà¤à¥à¤£à¥à¤‚ मà¤à¥‡à¤¶à¥à¤µà¤°à¤®à¥ ॥ अनेकरूप दैत्यान्तं नमामि पुरुà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¤à¤®à¤‚ ॥ २२ ॥ पूर्वन्यासः । ॐ अस्य श्रीविà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¦à¤¿à¤µà¥à¤¯à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¥à¤¤à¥‹à¤¤à¥à¤°à¤®à¤à¤¾à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤¸à¥à¤¯ । श्री वेदव्यासो भगवान् ऋà¤à¤¿à¤ƒ । अनुà¤à¥à¤Ÿà¥à¤ªà¥ छन्दः । श्रीमà¤à¤¾à¤µà¤¿à¤à¥à¤£à¥à¤ƒ परमात्मा श्रीमन्नारायणो देवता । अमृतांशूद्भवो भानुरिति बीजम् । देवकीनन्दनः स्रà¤à¥à¤Ÿà¥‡à¤¤à¤¿ शक्तिः । उद्भवः क्à¤à¥‹à¤­à¤£à¥‹ देव इति परमो मन्त्रः । शङ्खभृन्नन्दकी चक्रीति कीलकम् । शार्ङ्गधन्वा गदाधर इत्यस्त्रम् । रथाङ्गपाणिरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯ इति नेत्रम् । त्रिसामा सामगः सामेति कवचम् । आनन्दं परब्रà¤à¥à¤®à¥‡à¤¤à¤¿ योनिः । ऋतुः सुदर्शनः काल इति दिग्बन्धः ॥ श्रीविश्वरूप इति ध्यानम् । श्रीमà¤à¤¾à¤µà¤¿à¤à¥à¤£à¥à¤ªà¥à¤°à¥€à¤¤à¥à¤¯à¤°à¥à¤¥à¥‡ सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¥à¤¤à¥‹à¤¤à¥à¤°à¤ªà¤¾à¤ à¥‡ विनियोगः ॥ अथ न्यासः । ॐ शिरसि वेदव्यासऋà¤à¤¯à¥‡ नमः । मुखे अनुà¤à¥à¤Ÿà¥à¤ªà¥à¤›à¤¨à¥à¤¦à¤¸à¥‡ नमः । à¤à¥ƒà¤¦à¤¿ श्रीकृà¤à¥à¤£à¤ªà¤°à¤®à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¦à¥‡à¤µà¤¤à¤¾à¤¯à¥ˆ नमः । गुà¤à¥à¤¯à¥‡ अमृतांशूद्भवो भानुरिति बीजाय नमः । पादयोर्देवकीनन्दनः स्रà¤à¥à¤Ÿà¥‡à¤¤à¤¿ शक्तये नमः । सर्वाङ्गे शङ्खभृन्नन्दकी चक्रीति कीलकाय नमः । करसम्पूटे मम श्रीकृà¤à¥à¤£à¤ªà¥à¤°à¥€à¤¤à¥à¤¯à¤°à¥à¤¥à¥‡ जपे विनियोगाय नमः ॥ इति ऋà¤à¤¯à¤¾à¤¦à¤¿à¤¨à¥à¤¯à¤¾à¤¸à¤ƒ ॥ अथ करन्यासः । ॐ विश्वं विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¤à¤Ÿà¥à¤•à¤¾à¤° इत्यङ्गुà¤à¥à¤ à¤¾à¤­à¥à¤¯à¤¾à¤‚ नमः । अमृतांशूद्भवो भानुरिति तर्जनीभ्यां नमः । ब्रà¤à¥à¤®à¤£à¥à¤¯à¥‹ ब्रà¤à¥à¤®à¤•à¥ƒà¤¦à¥à¤¬à¥à¤°à¤à¥à¤®à¥‡à¤¤à¤¿ मध्यमाभ्यां नमः । सुवर्णबिन्दुरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯ इत्यनामिकाभ्यां नमः । निमिà¤à¥‹à¤½à¤¨à¤¿à¤®à¤¿à¤à¤ƒ स्रग्वीति कनिà¤à¥à¤ à¤¿à¤•à¤¾à¤­à¥à¤¯à¤¾à¤‚ नमः । रथाङ्गपाणिरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯ इति करतलकरपृà¤à¥à¤ à¤¾à¤­à¥à¤¯à¤¾à¤‚ नमः । इति करन्यासः । अथ à¤à¤¡à¤™à¥à¤—न्यासः । ॐ विश्वं विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¤à¤Ÿà¥à¤•à¤¾à¤° इति à¤à¥ƒà¤¦à¤¯à¤¾à¤¯ नमः । अमृतांशूद्भवो भानुरिति शिरसे स्वाà¤à¤¾ । ब्रà¤à¥à¤®à¤£à¥à¤¯à¥‹ ब्रà¤à¥à¤®à¤•à¥ƒà¤¦à¥à¤¬à¥à¤°à¤à¥à¤®à¥‡à¤¤à¤¿ शिखायै वà¤à¤Ÿà¥ । सुवर्णबिन्दुरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯ इति कवचाय à¤à¥à¤®à¥ । निमिà¤à¥‹à¤½à¤¨à¤¿à¤®à¤¿à¤à¤ƒ स्रग्वीति नेत्रत्रयाय वौà¤à¤Ÿà¥ । रथाङ्गपाणिरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯ इत्यस्त्राय फट् । इति à¤à¤¡à¤™à¥à¤—न्यासः ॥ श्रीकृà¤à¥à¤£à¤ªà¥à¤°à¥€à¤¤à¥à¤¯à¤°à¥à¤¥à¥‡ विà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¦à¤¿à¤µà¥à¤¯à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¤œà¤ªà¤®à¤à¤‚ करिà¤à¥à¤¯à¥‡ इति सङ्कल्पः । अथ ध्यानम् । क्à¤à¥€à¤°à¥‹à¤¦à¤¨à¥à¤µà¤¤à¥à¤ªà¥à¤°à¤¦à¥‡à¤¶à¥‡ शुचिमणिविलसत्सैकतेर्मौक्तिकानां मालाकॢप्तासनस्थः स्फटिकमणिनिभैर्मौक्तिकैर्मण्डिताङ्गः । शुभ्रैरभ्रैरदभ्रैरुपरिविरचितैर्मुक्तपीयूठवर्à¤à¥ˆà¤ƒ आनन्दी नः पुनीयादरिनलिनगदा शङ्खपाणिर्मुकुन्दः ॥ १॥ भूः पादौ यस्य नाभिर्वियदसुरनिलश्चन्द्र सूर्यौ च नेत्रे कर्णावाशाः शिरो द्यौर्मुखमपि दà¤à¤¨à¥‹ यस्य वास्तेयमब्धिः । अन्तःस्थं यस्य विश्वं सुरनरखगगोभोगिगन्धर्वदैत्यैः चित्रं रंरम्यते तं त्रिभुवन वपुà¤à¤‚ विà¤à¥à¤£à¥à¤®à¥€à¤¶à¤‚ नमामि ॥ २॥ ॐ शान्ताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं विश्वाधारं गगनसदृशं मेघवर्णं शुभाङ्गम् । लक्à¤à¥à¤®à¥€à¤•à¤¾à¤¨à¥à¤¤à¤‚ कमलनयनं योगिभिर्ध्यानगम्यं वन्दे विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ भवभयà¤à¤°à¤‚ सर्वलोकैकनाथम् ॥ ३॥ मेघश्यामं पीतकौशेयवासं श्रीवत्साङ्कं कौस्तुभोद्भासिताङ्गम् । पुण्योपेतं पुण्डरीकायताक्à¤à¤‚ विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ वन्दे सर्वलोकैकनाथम् ॥ ४॥ नमः समस्तभूतानामादिभूताय भूभृते । अनेकरूपरूपाय विà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ प्रभविà¤à¥à¤£à¤µà¥‡ ॥ ५॥ सशङ्खचक्रं सकिरीटकुण्डलं सपीतवस्त्रं सरसीरुà¤à¥‡à¤•à¥à¤à¤£à¤®à¥ । सà¤à¤¾à¤°à¤µà¤•à¥à¤à¤ƒà¤¸à¥à¤¥à¤²à¤•à¥Œà¤¸à¥à¤¤à¥à¤­à¤¶à¥à¤°à¤¿à¤¯à¤‚ नमामि विà¤à¥à¤£à¥à¤‚ शिरसा चतुर्भुजम् ॥ ६॥ छायायां पारिजातस्य à¤à¥‡à¤®à¤¸à¤¿à¤‚à¤à¤¾à¤¸à¤¨à¥‹à¤ªà¤°à¤¿ आसीनमम्बुदश्याममायताक्à¤à¤®à¤²à¤‚कृतम् । चन्द्राननं चतुर्बाà¤à¥à¤‚ श्रीवत्साङ्कित वक्à¤à¤¸à¤‚ रुक्मिणी सत्यभामाभ्यां सà¤à¤¿à¤¤à¤‚ कृà¤à¥à¤£à¤®à¤¾à¤¶à¥à¤°à¤¯à¥‡ ॥ ७॥ स्तोत्रम् । à¤à¤°à¤¿à¤ƒ ॐ । विश्वं विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¤à¤Ÿà¥à¤•à¤¾à¤°à¥‹ भूतभव्यभवत्प्रभुः । भूतकृद्भूतभृद्भावो भूतात्मा भूतभावनः ॥ १॥ पूतात्मा परमात्मा च मुक्तानां परमा गतिः । अव्ययः पुरुà¤à¤ƒ साक्à¤à¥€ क्à¤à¥‡à¤¤à¥à¤°à¤œà¥à¤žà¥‹à¤½à¤•à¥à¤à¤° एव च ॥ २॥ योगो योगविदां नेता प्रधानपुरुà¤à¥‡à¤¶à¥à¤µà¤°à¤ƒ । नारसिंà¤à¤µà¤ªà¥à¤ƒ श्रीमान् केशवः पुरुà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¤à¤®à¤ƒ ॥ ३॥ सर्वः शर्वः शिवः स्थाणुर्भूतादिर्निधिरव्ययः । सम्भवो भावनो भर्ता प्रभवः प्रभुरीश्वरः ॥ ४॥ स्वयम्भूः शम्भुरादित्यः पुà¤à¥à¤•à¤°à¤¾à¤•à¥à¤à¥‹ मà¤à¤¾à¤¸à¥à¤µà¤¨à¤ƒ । अनादिनिधनो धाता विधाता धातुरुत्तमः ॥ ५॥ अप्रमेयो à¤à¥ƒà¤à¥€à¤•à¥‡à¤¶à¤ƒ पद्मनाभोऽमरप्रभुः । विश्वकर्मा मनुस्त्वà¤à¥à¤Ÿà¤¾ स्थविà¤à¥à¤ à¤ƒ स्थविरो ध्रुवः ॥ ६॥ अग्राà¤à¥à¤¯à¤ƒ शाश्वतः कृà¤à¥à¤£à¥‹ लोà¤à¤¿à¤¤à¤¾à¤•à¥à¤à¤ƒ प्रतर्दनः । प्रभूतस्त्रिककुब्धाम पवित्रं मङ्गलं परम् ॥ ७॥ ईशानः प्राणदः प्राणो ज्येà¤à¥à¤ à¤ƒ श्रेà¤à¥à¤ à¤ƒ प्रजापतिः । à¤à¤¿à¤°à¤£à¥à¤¯à¤—र्भो भूगर्भो माधवो मधुसूदनः ॥ ८॥ ईश्वरो विक्रमी धन्वी मेधावी विक्रमः क्रमः । अनुत्तमो दुराधर्à¤à¤ƒ कृतज्ञः कृतिरात्मवान् ॥ ९॥ सुरेशः शरणं शर्म विश्वरेताः प्रजाभवः । अà¤à¤ƒ संवत्सरो व्यालः प्रत्ययः सर्वदर्शनः ॥ १०॥ अजः सर्वेश्वरः सिद्धः सिद्धिः सर्वादिरच्युतः । वृà¤à¤¾à¤•à¤ªà¤¿à¤°à¤®à¥‡à¤¯à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¾ सर्वयोगविनिःसृतः ॥ ११॥ वसुर्वसुमनाः सत्यः समात्माऽसम्मितः समः । अमोघः पुण्डरीकाक्à¤à¥‹ वृà¤à¤•à¤°à¥à¤®à¤¾ वृà¤à¤¾à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿à¤ƒ ॥ १२॥ रुद्रो बà¤à¥à¤¶à¤¿à¤°à¤¾ बभ्रुर्विश्वयोनिः शुचिश्रवाः । अमृतः शाश्वतस्थाणुर्वरारोà¤à¥‹ मà¤à¤¾à¤¤à¤ªà¤¾à¤ƒ ॥ १३॥ सर्वगः सर्वविद्भानुर्विà¤à¥à¤µà¤•à¥à¤¸à¥‡à¤¨à¥‹ जनार्दनः । वेदो वेदविदव्यङ्गो वेदाङ्गो वेदवित् कविः ॥ १४॥ लोकाध्यक्à¤à¤ƒ सुराध्यक्à¤à¥‹ धर्माध्यक्à¤à¤ƒ कृताकृतः । चतुरात्मा चतुर्व्यूà¤à¤¶à¥à¤šà¤¤à¥à¤°à¥à¤¦à¤‚à¤à¥à¤Ÿà¥à¤°à¤¶à¥à¤šà¤¤à¥à¤°à¥à¤­à¥à¤œà¤ƒ ॥ १५॥ भ्राजिà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤­à¥‹à¤œà¤¨à¤‚ भोक्ता सà¤à¤¿à¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤œà¤—दादिजः । अनघो विजयो जेता विश्वयोनिः पुनर्वसुः ॥ १६॥ उपेन्द्रो वामनः प्रांशुरमोघः शुचिरूर्जितः । अतीन्द्रः सङ्ग्रà¤à¤ƒ सर्गो धृतात्मा नियमो यमः ॥ १७॥ वेद्यो वैद्यः सदायोगी वीरà¤à¤¾ माधवो मधुः । अतीन्द्रियो मà¤à¤¾à¤®à¤¾à¤¯à¥‹ मà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¸à¤¾à¤à¥‹ मà¤à¤¾à¤¬à¤²à¤ƒ ॥ १८॥ मà¤à¤¾à¤¬à¥à¤¦à¥à¤§à¤¿à¤°à¥à¤®à¤à¤¾à¤µà¥€à¤°à¥à¤¯à¥‹ मà¤à¤¾à¤¶à¤•à¥à¤¤à¤¿à¤°à¥à¤®à¤à¤¾à¤¦à¥à¤¯à¥à¤¤à¤¿à¤ƒ । अनिर्देश्यवपुः श्रीमानमेयात्मा मà¤à¤¾à¤¦à¥à¤°à¤¿à¤§à¥ƒà¤•à¥ ॥ १९॥ मà¤à¥‡à¤à¥à¤µà¤¾à¤¸à¥‹ मà¤à¥€à¤­à¤°à¥à¤¤à¤¾ श्रीनिवासः सतां गतिः । अनिरुद्धः सुरानन्दो गोविन्दो गोविदां पतिः ॥ २०॥ मरीचिर्दमनो à¤à¤‚सः सुपर्णो भुजगोत्तमः । à¤à¤¿à¤°à¤£à¥à¤¯à¤¨à¤¾à¤­à¤ƒ सुतपाः पद्मनाभः प्रजापतिः ॥ २१॥ अमृत्युः सर्वदृक् सिंà¤à¤ƒ सन्धाता सन्धिमान् स्थिरः । अजो दुर्मर्à¤à¤£à¤ƒ शास्ता विश्रुतात्मा सुरारिà¤à¤¾ ॥ २२॥ गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यः सत्यपराक्रमः । निमिà¤à¥‹à¤½à¤¨à¤¿à¤®à¤¿à¤à¤ƒ स्रग्वी वाचस्पतिरुदारधीः ॥ २३॥ अग्रणीर्ग्रामणीः श्रीमान् न्यायो नेता समीरणः । सà¤à¤¸à¥à¤°à¤®à¥‚र्धा विश्वात्मा सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¾à¤•à¥à¤à¤ƒ सà¤à¤¸à¥à¤°à¤ªà¤¾à¤¤à¥ ॥ २४॥ आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतः सम्प्रमर्दनः । अà¤à¤ƒ संवर्तको वà¤à¥à¤¨à¤¿à¤°à¤¨à¤¿à¤²à¥‹ धरणीधरः ॥ २५॥ सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः । सत्कर्ता सत्कृतः साधुर्जà¤à¥à¤¨à¥à¤°à¥à¤¨à¤¾à¤°à¤¾à¤¯à¤£à¥‹ नरः ॥ २६॥ असङ्ख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिà¤à¥à¤Ÿà¤ƒ शिà¤à¥à¤Ÿà¤•à¥ƒà¤šà¥à¤›à¥à¤šà¤¿à¤ƒ । सिद्धार्थः सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदः सिद्धिसाधनः ॥ २७॥ वृà¤à¤¾à¤à¥€ वृà¤à¤­à¥‹ विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¥ƒà¤à¤ªà¤°à¥à¤µà¤¾ वृà¤à¥‹à¤¦à¤°à¤ƒ । वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तः श्रुतिसागरः ॥ २८॥ सुभुजो दुर्धरो वाग्मी मà¤à¥‡à¤¨à¥à¤¦à¥à¤°à¥‹ वसुदो वसुः । नैकरूपो बृà¤à¤¦à¥à¤°à¥‚पः शिपिविà¤à¥à¤Ÿà¤ƒ प्रकाशनः ॥ २९॥ ओजस्तेजोद्युतिधरः प्रकाशात्मा प्रतापनः । ऋद्धः स्पà¤à¥à¤Ÿà¤¾à¤•à¥à¤à¤°à¥‹ मन्त्रश्चन्द्रांशुर्भास्करद्युतिः ॥ ३०॥ अमृतांशूद्भवो भानुः शशबिन्दुः सुरेश्वरः । औà¤à¤§à¤‚ जगतः सेतुः सत्यधर्मपराक्रमः ॥ ३१॥ भूतभव्यभवन्नाथः पवनः पावनोऽनलः । कामà¤à¤¾ कामकृत्कान्तः कामः कामप्रदः प्रभुः ॥ ३२॥ युगादिकृद्युगावर्तो नैकमायो मà¤à¤¾à¤¶à¤¨à¤ƒ । अदृश्यो व्यक्तरूपश्च सà¤à¤¸à¥à¤°à¤œà¤¿à¤¦à¤¨à¤¨à¥à¤¤à¤œà¤¿à¤¤à¥ ॥ ३३॥ इà¤à¥à¤Ÿà¥‹à¤½à¤µà¤¿à¤¶à¤¿à¤à¥à¤Ÿà¤ƒ शिà¤à¥à¤Ÿà¥‡à¤à¥à¤Ÿà¤ƒ शिखण्डी नà¤à¥à¤à¥‹ वृà¤à¤ƒ । क्रोधà¤à¤¾ क्रोधकृत्कर्ता विश्वबाà¤à¥à¤°à¥à¤®à¤à¥€à¤§à¤°à¤ƒ ॥ ३४॥ अच्युतः प्रथितः प्राणः प्राणदो वासवानुजः । अपांनिधिरधिà¤à¥à¤ à¤¾à¤¨à¤®à¤ªà¥à¤°à¤®à¤¤à¥à¤¤à¤ƒ प्रतिà¤à¥à¤ à¤¿à¤¤à¤ƒ ॥ ३५॥ स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाà¤à¤¨à¤ƒ । वासुदेवो बृà¤à¤¦à¥à¤­à¤¾à¤¨à¥à¤°à¤¾à¤¦à¤¿à¤¦à¥‡à¤µà¤ƒ पुरन्दरः ॥ ३६॥ अशोकस्तारणस्तारः शूरः शौरिर्जनेश्वरः । अनुकूलः शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्à¤à¤£à¤ƒ ॥ ३७॥ पद्मनाभोऽरविन्दाक्à¤à¤ƒ पद्मगर्भः शरीरभृत् । मà¤à¤°à¥à¤¦à¥à¤§à¤¿à¤°à¥ƒà¤¦à¥à¤§à¥‹ वृद्धात्मा मà¤à¤¾à¤•à¥à¤à¥‹ गरुडध्वजः ॥ ३८॥ अतुलः शरभो भीमः समयज्ञो à¤à¤µà¤¿à¤°à¥à¤à¤°à¤¿à¤ƒ । सर्वलक्à¤à¤£à¤²à¤•à¥à¤à¤£à¥à¤¯à¥‹ लक्à¤à¥à¤®à¥€à¤µà¤¾à¤¨à¥ समितिञ्जयः ॥ ३९॥ विक्à¤à¤°à¥‹ रोà¤à¤¿à¤¤à¥‹ मार्गो à¤à¥‡à¤¤à¥à¤°à¥à¤¦à¤¾à¤®à¥‹à¤¦à¤°à¤ƒ सà¤à¤ƒ । मà¤à¥€à¤§à¤°à¥‹ मà¤à¤¾à¤­à¤¾à¤—ो वेगवानमिताशनः ॥ ४०॥ उद्भवः क्à¤à¥‹à¤­à¤£à¥‹ देवः श्रीगर्भः परमेश्वरः । करणं कारणं कर्ता विकर्ता गà¤à¤¨à¥‹ गुà¤à¤ƒ ॥ ४१॥ व्यवसायो व्यवस्थानः संस्थानः स्थानदो ध्रुवः । परर्द्धिः परमस्पà¤à¥à¤Ÿà¤¸à¥à¤¤à¥à¤à¥à¤Ÿà¤ƒ पुà¤à¥à¤Ÿà¤ƒ शुभेक्à¤à¤£à¤ƒ ॥ ४२॥ रामो विरामो विरजो मार्गो नेयो नयोऽनयः । वीरः शक्तिमतां श्रेà¤à¥à¤ à¥‹ धर्मो धर्मविदुत्तमः ॥ ४३॥ वैकुण्ठः पुरुà¤à¤ƒ प्राणः प्राणदः प्रणवः पृथुः । à¤à¤¿à¤°à¤£à¥à¤¯à¤—र्भः शत्रुघ्नो व्याप्तो वायुरधोक्à¤à¤œà¤ƒ ॥ ४४॥ ऋतुः सुदर्शनः कालः परमेà¤à¥à¤ à¥€ परिग्रà¤à¤ƒ । उग्रः संवत्सरो दक्à¤à¥‹ विश्रामो विश्वदक्à¤à¤¿à¤£à¤ƒ ॥ ४५॥ विस्तारः स्थावरस्थाणुः प्रमाणं बीजमव्ययम् । अर्थोऽनर्थो मà¤à¤¾à¤•à¥‹à¤¶à¥‹ मà¤à¤¾à¤­à¥‹à¤—ो मà¤à¤¾à¤§à¤¨à¤ƒ ॥ ४६॥ अनिर्विण्णः स्थविà¤à¥à¤ à¥‹à¤½à¤­à¥‚र्धर्मयूपो मà¤à¤¾à¤®à¤–ः । नक्à¤à¤¤à¥à¤°à¤¨à¥‡à¤®à¤¿à¤°à¥à¤¨à¤•à¥à¤à¤¤à¥à¤°à¥€ क्à¤à¤®à¤ƒ क्à¤à¤¾à¤®à¤ƒ समीà¤à¤¨à¤ƒ ॥ ४७॥ यज्ञ इज्यो मà¤à¥‡à¤œà¥à¤¯à¤¶à¥à¤š क्रतुः सत्रं सतां गतिः । सर्वदर्शी विमुक्तात्मा सर्वज्ञो ज्ञानमुत्तमम् ॥ ४८॥ सुव्रतः सुमुखः सूक्à¤à¥à¤®à¤ƒ सुघोà¤à¤ƒ सुखदः सुà¤à¥ƒà¤¤à¥ । मनोà¤à¤°à¥‹ जितक्रोधो वीरबाà¤à¥à¤°à¥à¤µà¤¿à¤¦à¤¾à¤°à¤£à¤ƒ ॥ ४९॥ स्वापनः स्ववशो व्यापी नैकात्मा नैककर्मकृत् । वत्सरो वत्सलो वत्सी रत्नगर्भो धनेश्वरः ॥ ५०॥ धर्मगुब्धर्मकृद्धर्मी सदसत्क्à¤à¤°à¤®à¤•à¥à¤à¤°à¤®à¥ । अविज्ञाता सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¾à¤‚शुर्विधाता कृतलक्à¤à¤£à¤ƒ ॥ ५१॥ गभस्तिनेमिः सत्त्वस्थः सिंà¤à¥‹ भूतमà¤à¥‡à¤¶à¥à¤µà¤°à¤ƒ । आदिदेवो मà¤à¤¾à¤¦à¥‡à¤µà¥‹ देवेशो देवभृद्गुरुः ॥ ५२॥ उत्तरो गोपतिर्गोप्ता ज्ञानगम्यः पुरातनः । शरीरभूतभृद्भोक्ता कपीन्द्रो भूरिदक्à¤à¤¿à¤£à¤ƒ ॥ ५३॥ सोमपोऽमृतपः सोमः पुरुजित्पुरुसत्तमः । विनयो जयः सत्यसन्धो दाशार्à¤à¤ƒ सात्वताम्पतिः ॥ ५४॥ जीवो विनयिता साक्à¤à¥€ मुकुन्दोऽमितविक्रमः । अम्भोनिधिरनन्तात्मा मà¤à¥‹à¤¦à¤§à¤¿à¤¶à¤¯à¥‹à¤½à¤¨à¥à¤¤à¤•à¤ƒ ॥ ५५॥ अजो मà¤à¤¾à¤°à¥à¤à¤ƒ स्वाभाव्यो जितामित्रः प्रमोदनः । आनन्दो नन्दनो नन्दः सत्यधर्मा त्रिविक्रमः ॥ ५६॥ मà¤à¤°à¥à¤à¤¿à¤ƒ कपिलाचार्यः कृतज्ञो मेदिनीपतिः । त्रिपदस्त्रिदशाध्यक्à¤à¥‹ मà¤à¤¾à¤¶â€à¥ƒà¤™à¥à¤—ः कृतान्तकृत् ॥ ५७॥ मà¤à¤¾à¤µà¤°à¤¾à¤à¥‹ गोविन्दः सुà¤à¥‡à¤£à¤ƒ कनकाङ्गदी । गुà¤à¥à¤¯à¥‹ गभीरो गà¤à¤¨à¥‹ गुप्तश्चक्रगदाधरः ॥ ५८॥ वेधाः स्वाङ्गोऽजितः कृà¤à¥à¤£à¥‹ दृढः सङ्कर्à¤à¤£à¥‹à¤½à¤šà¥à¤¯à¥à¤¤à¤ƒ । वरुणो वारुणो वृक्à¤à¤ƒ पुà¤à¥à¤•à¤°à¤¾à¤•à¥à¤à¥‹ मà¤à¤¾à¤®à¤¨à¤¾à¤ƒ ॥ ५९॥ भगवान् भगà¤à¤¾à¤½à¤½à¤¨à¤¨à¥à¤¦à¥€ वनमाली à¤à¤²à¤¾à¤¯à¥à¤§à¤ƒ । आदित्यो ज्योतिरादित्यः सà¤à¤¿à¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤—तिसत्तमः ॥ ६०॥ सुधन्वा खण्डपरशुर्दारुणो द्रविणप्रदः । दिवस्पृक् सर्वदृग्व्यासो वाचस्पतिरयोनिजः ॥ ६१॥ त्रिसामा सामगः साम निर्वाणं भेà¤à¤œà¤‚ भिà¤à¤•à¥ । संन्यासकृच्छमः शान्तो निà¤à¥à¤ à¤¾ शान्तिः परायणम् ॥ ६२॥ शुभाङ्गः शान्तिदः स्रà¤à¥à¤Ÿà¤¾ कुमुदः कुवलेशयः । गोà¤à¤¿à¤¤à¥‹ गोपतिर्गोप्ता वृà¤à¤­à¤¾à¤•à¥à¤à¥‹ वृà¤à¤ªà¥à¤°à¤¿à¤¯à¤ƒ ॥ ६३॥ अनिवर्ती निवृत्तात्मा सङ्क्à¤à¥‡à¤ªà¥à¤¤à¤¾ क्à¤à¥‡à¤®à¤•à¥ƒà¤šà¥à¤›à¤¿à¤µà¤ƒ । श्रीवत्सवक्à¤à¤¾à¤ƒ श्रीवासः श्रीपतिः श्रीमतांवरः ॥ ६४॥ श्रीदः श्रीशः श्रीनिवासः श्रीनिधिः श्रीविभावनः । श्रीधरः श्रीकरः श्रेयः श्रीमाँल्लोकत्रयाश्रयः ॥ ६५॥ स्वक्à¤à¤ƒ स्वङ्गः शतानन्दो नन्दिर्ज्योतिर्गणेश्वरः । विजितात्माऽविधेयात्मा सत्कीर्तिश्छिन्नसंशयः ॥ ६६॥ उदीर्णः सर्वतश्चक्à¤à¥à¤°à¤¨à¥€à¤¶à¤ƒ शाश्वतस्थिरः । भूशयो भूà¤à¤£à¥‹ भूतिर्विशोकः शोकनाशनः ॥ ६७॥ अर्चिà¤à¥à¤®à¤¾à¤¨à¤°à¥à¤šà¤¿à¤¤à¤ƒ कुम्भो विशुद्धात्मा विशोधनः । अनिरुद्धोऽप्रतिरथः प्रद्युम्नोऽमितविक्रमः ॥ ६८॥ कालनेमिनिà¤à¤¾ वीरः शौरिः शूरजनेश्वरः । त्रिलोकात्मा त्रिलोकेशः केशवः केशिà¤à¤¾ à¤à¤°à¤¿à¤ƒ ॥ ६९॥ कामदेवः कामपालः कामी कान्तः कृतागमः । अनिर्देश्यवपुर्विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¥€à¤°à¥‹à¤½à¤¨à¤¨à¥à¤¤à¥‹ धनञ्जयः ॥ ७०॥ ब्रà¤à¥à¤®à¤£à¥à¤¯à¥‹ ब्रà¤à¥à¤®à¤•à¥ƒà¤¦à¥ ब्रà¤à¥à¤®à¤¾ ब्रà¤à¥à¤® ब्रà¤à¥à¤®à¤µà¤¿à¤µà¤°à¥à¤§à¤¨à¤ƒ । ब्रà¤à¥à¤®à¤µà¤¿à¤¦à¥ ब्राà¤à¥à¤®à¤£à¥‹ ब्रà¤à¥à¤®à¥€ ब्रà¤à¥à¤®à¤œà¥à¤žà¥‹ ब्राà¤à¥à¤®à¤£à¤ªà¥à¤°à¤¿à¤¯à¤ƒ ॥ ७१॥ मà¤à¤¾à¤•à¥à¤°à¤®à¥‹ मà¤à¤¾à¤•à¤°à¥à¤®à¤¾ मà¤à¤¾à¤¤à¥‡à¤œà¤¾ मà¤à¥‹à¤°à¤—ः । मà¤à¤¾à¤•à¥à¤°à¤¤à¥à¤°à¥à¤®à¤à¤¾à¤¯à¤œà¥à¤µà¤¾ मà¤à¤¾à¤¯à¤œà¥à¤žà¥‹ मà¤à¤¾à¤à¤µà¤¿à¤ƒ ॥ ७२॥ स्तव्यः स्तवप्रियः स्तोत्रं स्तुतिः स्तोता रणप्रियः । पूर्णः पूरयिता पुण्यः पुण्यकीर्तिरनामयः ॥ ७३॥ मनोजवस्तीर्थकरो वसुरेता वसुप्रदः । वसुप्रदो वासुदेवो वसुर्वसुमना à¤à¤µà¤¿à¤ƒ ॥ ७४॥ सद्गतिः सत्कृतिः सत्ता सद्भूतिः सत्परायणः । शूरसेनो यदुश्रेà¤à¥à¤ à¤ƒ सन्निवासः सुयामुनः ॥ ७५॥ भूतावासो वासुदेवः सर्वासुनिलयोऽनलः । दर्पà¤à¤¾ दर्पदो दृप्तो दुर्धरोऽथापराजितः ॥ ७६॥ विश्वमूर्तिर्मà¤à¤¾à¤®à¥‚र्तिर्दीप्तमूर्तिरमूर्तिमान् । अनेकमूर्तिरव्यक्तः शतमूर्तिः शताननः ॥ ७७॥ एको नैकः सवः कः किं यत् तत्पदमनुत्तमम् । लोकबन्धुर्लोकनाथो माधवो भक्तवत्सलः ॥ ७८॥ सुवर्णवर्णो à¤à¥‡à¤®à¤¾à¤™à¥à¤—ो वराङ्गश्चन्दनाङ्गदी । वीरà¤à¤¾ विà¤à¤®à¤ƒ शून्यो घृताशीरचलश्चलः ॥ ७९॥ अमानी मानदो मान्यो लोकस्वामी त्रिलोकधृक् । सुमेधा मेधजो धन्यः सत्यमेधा धराधरः ॥ ८०॥ तेजोवृà¤à¥‹ द्युतिधरः सर्वशस्त्रभृतां वरः । प्रग्रà¤à¥‹ निग्रà¤à¥‹ व्यग्रो नैकश‍ृङ्गो गदाग्रजः ॥ ८१॥ चतुर्मूर्तिश्चतुर्बाà¤à¥à¤¶à¥à¤šà¤¤à¥à¤°à¥à¤µà¥à¤¯à¥‚à¤à¤¶à¥à¤šà¤¤à¥à¤°à¥à¤—तिः । चतुरात्मा चतुर्भावश्चतुर्वेदविदेकपात् ॥ ८२॥ समावर्तोऽनिवृत्तात्मा दुर्जयो दुरतिक्रमः । दुर्लभो दुर्गमो दुर्गो दुरावासो दुरारिà¤à¤¾ ॥ ८३॥ शुभाङ्गो लोकसारङ्गः सुतन्तुस्तन्तुवर्धनः । इन्द्रकर्मा मà¤à¤¾à¤•à¤°à¥à¤®à¤¾ कृतकर्मा कृतागमः ॥ ८४॥ उद्भवः सुन्दरः सुन्दो रत्ननाभः सुलोचनः । अर्को वाजसनः श‍ृङ्गी जयन्तः सर्वविज्जयी ॥ ८५॥ सुवर्णबिन्दुरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯à¤ƒ सर्ववागीश्वरेश्वरः । मà¤à¤¾à¤à¥à¤°à¤¦à¥‹ मà¤à¤¾à¤—र्तो मà¤à¤¾à¤­à¥‚तो मà¤à¤¾à¤¨à¤¿à¤§à¤¿à¤ƒ ॥ ८६॥ कुमुदः कुन्दरः कुन्दः पर्जन्यः पावनोऽनिलः । अमृताशोऽमृतवपुः सर्वज्ञः सर्वतोमुखः ॥ ८७॥ सुलभः सुव्रतः सिद्धः शत्रुजिच्छत्रुतापनः । न्यग्रोधोऽदुम्बरोऽश्वत्थश्चाणूरान्ध्रनिà¤à¥‚दनः ॥ ८८॥ सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¾à¤°à¥à¤šà¤¿à¤ƒ सप्तजिà¤à¥à¤µà¤ƒ सप्तैधाः सप्तवाà¤à¤¨à¤ƒ । अमूर्तिरनघोऽचिन्त्यो भयकृद्भयनाशनः ॥ ८९॥ अणुर्बृà¤à¤¤à¥à¤•à¥ƒà¤¶à¤ƒ स्थूलो गुणभृन्निर्गुणो मà¤à¤¾à¤¨à¥ । अधृतः स्वधृतः स्वास्यः प्राग्वंशो वंशवर्धनः ॥ ९०॥ भारभृत् कथितो योगी योगीशः सर्वकामदः । आश्रमः श्रमणः क्à¤à¤¾à¤®à¤ƒ सुपर्णो वायुवाà¤à¤¨à¤ƒ ॥ ९१॥ धनुर्धरो धनुर्वेदो दण्डो दमयिता दमः । अपराजितः सर्वसà¤à¥‹ नियन्ताऽनियमोऽयमः ॥ ९२॥ सत्त्ववान् सात्त्विकः सत्यः सत्यधर्मपरायणः । अभिप्रायः प्रियार्à¤à¥‹à¤½à¤°à¥à¤à¤ƒ प्रियकृत् प्रीतिवर्धनः ॥ ९३॥ विà¤à¤¾à¤¯à¤¸à¤—तिर्ज्योतिः सुरुचिर्à¤à¥à¤¤à¤­à¥à¤—्विभुः । रविर्विरोचनः सूर्यः सविता रविलोचनः ॥ ९४॥ अनन्तो à¤à¥à¤¤à¤­à¥à¤—्भोक्ता सुखदो नैकजोऽग्रजः । अनिर्विण्णः सदामर्à¤à¥€ लोकाधिà¤à¥à¤ à¤¾à¤¨à¤®à¤¦à¥à¤­à¥à¤¤à¤ƒ ॥ ९५॥ सनात्सनातनतमः कपिलः कपिरव्ययः । स्वस्तिदः स्वस्तिकृत्स्वस्ति स्वस्तिभुक्स्वस्तिदक्à¤à¤¿à¤£à¤ƒ ॥ ९६॥ अरौद्रः कुण्डली चक्री विक्रम्यूर्जितशासनः । शब्दातिगः शब्दसà¤à¤ƒ शिशिरः शर्वरीकरः ॥ ९७॥ अक्रूरः पेशलो दक्à¤à¥‹ दक्à¤à¤¿à¤£à¤ƒ क्à¤à¤®à¤¿à¤£à¤¾à¤‚वरः । विद्वत्तमो वीतभयः पुण्यश्रवणकीर्तनः ॥ ९८॥ उत्तारणो दुà¤à¥à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿à¤à¤¾ पुण्यो दुःस्वप्ननाशनः । वीरà¤à¤¾ रक्à¤à¤£à¤ƒ सन्तो जीवनः पर्यवस्थितः ॥ ९९॥ अनन्तरूपोऽनन्तश्रीर्जितमन्युर्भयापà¤à¤ƒ । चतुरश्रो गभीरात्मा विदिशो व्यादिशो दिशः ॥ १००॥ अनादिर्भूर्भुवो लक्à¤à¥à¤®à¥€à¤ƒ सुवीरो रुचिराङ्गदः । जननो जनजन्मादिर्भीमो भीमपराक्रमः ॥ १०१॥ आधारनिलयोऽधाता पुà¤à¥à¤ªà¤à¤¾à¤¸à¤ƒ प्रजागरः । ऊर्ध्वगः सत्पथाचारः प्राणदः प्रणवः पणः ॥ १०२॥ प्रमाणं प्राणनिलयः प्राणभृत्प्राणजीवनः । तत्त्वं तत्त्वविदेकात्मा जन्ममृत्युजरातिगः ॥ १०३॥ भूर्भुवःस्वस्तरुस्तारः सविता प्रपितामà¤à¤ƒ । यज्ञो यज्ञपतिर्यज्वा यज्ञाङ्गो यज्ञवाà¤à¤¨à¤ƒ ॥ १०४॥ यज्ञभृद् यज्ञकृद् यज्ञी यज्ञभुग् यज्ञसाधनः । यज्ञान्तकृद् यज्ञगुà¤à¥à¤¯à¤®à¤¨à¥à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¨à¤¾à¤¦ एव च ॥ १०५॥ आत्मयोनिः स्वयञ्जातो वैखानः सामगायनः । देवकीनन्दनः स्रà¤à¥à¤Ÿà¤¾ क्à¤à¤¿à¤¤à¥€à¤¶à¤ƒ पापनाशनः ॥ १०६॥ शङ्खभृन्नन्दकी चक्री शार्ङ्गधन्वा गदाधरः । रथाङ्गपाणिरक्à¤à¥‹à¤­à¥à¤¯à¤ƒ सर्वप्रà¤à¤°à¤£à¤¾à¤¯à¥à¤§à¤ƒ ॥ १०७॥ सर्वप्रà¤à¤°à¤£à¤¾à¤¯à¥à¤§ ॐ नम इति । वनमाली गदी शार्ङ्गी शङ्खी चक्री च नन्दकी । श्रीमान् नारायणो विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤µà¤¾à¤¸à¥à¤¦à¥‡à¤µà¥‹à¤½à¤­à¤¿à¤°à¤•à¥à¤à¤¤à¥ ॥ १०८॥ श्री वासुदेवोऽभिरक्à¤à¤¤à¥ ॐ नम इति । उत्तरन्यासः । भीà¤à¥à¤® उवाच — इतीदं कीर्तनीयस्य केशवस्य मà¤à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¨à¤ƒ । नाम्नां सà¤à¤¸à¥à¤°à¤‚ दिव्यानामशेà¤à¥‡à¤£ प्रकीर्तितम् ॥ १॥ य इदं श‍ृणुयान्नित्यं यश्चापि परिकीर्तयेत् । नाशुभं प्राप्नुयात्किञ्चित्सोऽमुत्रेठच मानवः ॥ २॥ वेदान्तगो ब्राà¤à¥à¤®à¤£à¤ƒ स्यात्क्à¤à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤¯à¥‹ विजयी भवेत् । वैश्यो धनसमृद्धः स्याच्छूद्रः सुखमवाप्नुयात् ॥ ३॥ धर्मार्थी प्राप्नुयाद्धर्ममर्थार्थी चार्थमाप्नुयात् । कामानवाप्नुयात्कामी प्रजार्थी प्राप्नुयात्प्रजाम् ॥ ४॥ भक्तिमान् यः सदोत्थाय शुचिस्तद्गतमानसः । सà¤à¤¸à¥à¤°à¤‚ वासुदेवस्य नाम्नामेतत्प्रकीर्तयेत् ॥ ५॥ यशः प्राप्नोति विपुलं ज्ञातिप्राधान्यमेव च । अचलां श्रियमाप्नोति श्रेयः प्राप्नोत्यनुत्तमम् ॥ ६॥ न भयं क्वचिदाप्नोति वीर्यं तेजश्च विन्दति । भवत्यरोगो द्युतिमान्बलरूपगुणान्वितः ॥ ७॥ रोगार्तो मुच्यते रोगाद्बद्धो मुच्येत बन्धनात् । भयान्मुच्येत भीतस्तु मुच्येतापन्न आपदः ॥ ८॥ दुर्गाण्यतितरत्याशु पुरुà¤à¤ƒ पुरुà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¤à¤®à¤®à¥ । स्तुवन्नामसà¤à¤¸à¥à¤°à¥‡à¤£ नित्यं भक्तिसमन्वितः ॥ ९॥ वासुदेवाश्रयो मर्त्यो वासुदेवपरायणः । सर्वपापविशुद्धात्मा याति ब्रà¤à¥à¤® सनातनम् ॥ १०॥ न वासुदेवभक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् । जन्ममृत्युजराव्याधिभयं नैवोपजायते ॥ ११॥ इमं स्तवमधीयानः श्रद्धाभक्तिसमन्वितः । युज्येतात्मसुखक्à¤à¤¾à¤¨à¥à¤¤à¤¿à¤¶à¥à¤°à¥€à¤§à¥ƒà¤¤à¤¿à¤¸à¥à¤®à¥ƒà¤¤à¤¿à¤•à¥€à¤°à¥à¤¤à¤¿à¤­à¤¿à¤ƒ ॥ १२॥ न क्रोधो न च मात्सर्यं न लोभो नाशुभा मतिः । भवन्ति कृत पुण्यानां भक्तानां पुरुà¤à¥‹à¤¤à¥à¤¤à¤®à¥‡ ॥ १३॥ द्यौः सचन्द्रार्कनक्à¤à¤¤à¥à¤°à¤¾ खं दिशो भूर्मà¤à¥‹à¤¦à¤§à¤¿à¤ƒ । वासुदेवस्य वीर्येण विधृतानि मà¤à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¨à¤ƒ ॥ १४॥ ससुरासुरगन्धर्वं सयक्à¤à¥‹à¤°à¤—राक्à¤à¤¸à¤®à¥ । जगद्वशे वर्ततेदं कृà¤à¥à¤£à¤¸à¥à¤¯ सचराचरम् ॥ १५॥ इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः सत्त्वं तेजो बलं धृतिः । वासुदेवात्मकान्याà¤à¥à¤ƒ क्à¤à¥‡à¤¤à¥à¤°à¤‚ क्à¤à¥‡à¤¤à¥à¤°à¤œà¥à¤ž एव च ॥ १६॥ सर्वागमानामाचारः प्रथमं परिकल्प्यते । आचारप्रभवो धर्मो धर्मस्य प्रभुरच्युतः ॥ १७॥ ऋà¤à¤¯à¤ƒ पितरो देवा मà¤à¤¾à¤­à¥‚तानि धातवः । जङ्गमाजङ्गमं चेदं जगन्नारायणोद्भवम् ॥ १८॥ योगो ज्ञानं तथा साङ्ख्यं विद्याः शिल्पादि कर्म च । वेदाः शास्त्राणि विज्ञानमेतत्सर्वं जनार्दनात् ॥ १९॥ एको विà¤à¥à¤£à¥à¤°à¥à¤®à¤à¤¦à¥à¤­à¥‚तं पृथग्भूतान्यनेकशः । त्रींल्लोकान्व्याप्य भूतात्मा भुङ्क्ते विश्वभुगव्ययः ॥ २०॥ इमं स्तवं भगवतो विà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤µà¥à¤¯à¤¾à¤¸à¥‡à¤¨ कीर्तितम् । पठेद्य इच्छेत्पुरुà¤à¤ƒ श्रेयः प्राप्तुं सुखानि च ॥ २१॥ विश्वेश्वरमजं देवं जगतः प्रभुमव्ययम् । भजन्ति ये पुà¤à¥à¤•à¤°à¤¾à¤•à¥à¤à¤‚ न ते यान्ति पराभवम् ॥ २२॥ न ते यान्ति पराभवम् ॐ नम इति । अर्जुन उवाच — पद्मपत्रविशालाक्ठपद्मनाभ सुरोत्तम । भक्तानामनुरक्तानां त्राता भव जनार्दन ॥ २३॥ श्रीभगवानुवाच — यो मां नामसà¤à¤¸à¥à¤°à¥‡à¤£ स्तोतुमिच्छति पाण्डव । सोà¤à¤½à¤®à¥‡à¤•à¥‡à¤¨ श्लोकेन स्तुत एव न संशयः ॥ २४॥ स्तुत एव न संशय ॐ नम इति । व्यास उवाच — वासनाद्वासुदेवस्य वासितं भुवनत्रयम् । सर्वभूतनिवासोऽसि वासुदेव नमोऽस्तु ते ॥ २५॥ श्री वासुदेव नमोऽस्तुत ॐ नम इति । पार्वत्युवाच — केनोपायेन लघुना विà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤•à¤®à¥ । पठ्यते पण्डितैर्नित्यं श्रोतुमिच्छाम्यà¤à¤‚ प्रभो ॥ २६॥ ईश्वर उवाच — श्रीराम राम रामेति रमे रामे मनोरमे । सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤® तत्तुल्यं राम नाम वरानने ॥ २७॥ श्रीरामनाम वरानन ॐ नम इति । ब्रà¤à¥à¤®à¥‹à¤µà¤¾à¤š — नमोऽस्त्वनन्ताय सà¤à¤¸à¥à¤°à¤®à¥‚र्तये सà¤à¤¸à¥à¤°à¤ªà¤¾à¤¦à¤¾à¤•à¥à¤à¤¿à¤¶à¤¿à¤°à¥‹à¤°à¥à¤¬à¤¾à¤à¤µà¥‡ । सà¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¥à¤¨à¥‡ पुरुà¤à¤¾à¤¯ शाश्वते सà¤à¤¸à¥à¤°à¤•à¥‹à¤Ÿà¤¿à¤¯à¥à¤—धारिणे नमः ॥ २८॥ सà¤à¤¸à¥à¤°à¤•à¥‹à¤Ÿà¤¿à¤¯à¥à¤—धारिणे ॐ नम इति । ॐ तत्सदिति श्रीमà¤à¤¾à¤­à¤¾à¤°à¤¤à¥‡ शतसाà¤à¤¸à¥à¤°à¥à¤¯à¤¾à¤‚ संà¤à¤¿à¤¤à¤¾à¤¯à¤¾à¤‚ वैयासिक्यामानुशासनिके पर्वणि भीà¤à¥à¤®à¤¯à¥à¤§à¤¿à¤à¥à¤ à¤¿à¤°à¤¸à¤‚वादे श्रीविà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¦à¤¿à¤µà¥à¤¯à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¥à¤¤à¥‹à¤¤à¥à¤°à¤®à¥ ॥ सञ्जय उवाच — यत्र योगेश्वरः कृà¤à¥à¤£à¥‹ यत्र पार्थो धनुर्धरः । तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम ॥ २९॥ श्रीभगवानुवाच — अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते । तेà¤à¤¾à¤‚ नित्याभियुक्तानां योगक्à¤à¥‡à¤®à¤‚ वà¤à¤¾à¤®à¥à¤¯à¤à¤®à¥ ॥ ३०॥ परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुà¤à¥à¤•à¥ƒà¤¤à¤¾à¤®à¥ । धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे ॥ ३१॥ आर्ताः विà¤à¤£à¥à¤£à¤¾à¤ƒ शिथिलाश्च भीताः घोरेà¤à¥ च व्याधिà¤à¥ वर्तमानाः । सङ्कीर्त्य नारायणशब्दमात्रं विमुक्तदुःखाः सुखिनो भवन्ति ॥ ३२॥ कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा बुद्ध्यात्मना वा प्रकृतेः स्वभावात् । करोमि यद्यत् सकलं परस्मै नारायणायेति समर्पयामि ॥ ३३॥ इति श्रीविà¤à¥à¤£à¥‹à¤°à¥à¤¦à¤¿à¤µà¥à¤¯à¤¸à¤à¤¸à¥à¤°à¤¨à¤¾à¤®à¤¸à¥à¤¤à¥‹à¤¤à¥à¤°à¤‚ सम्पूर्णम् । ॐ तत् सत् ।

शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्नवदनं ध्यायेत् सर्वविघ्नोपशान्तये ॥ १॥ यस्य द्विरदवक्त्राद्याः पारिषद्याः परः शतम् । विघ्नं निघ्नन्ति सततं विष्वक्सेनं तमाश्रये ॥ २॥ व्यासं वसिष्ठनप्तारं शक्तेः पौत्रमकल्मषम् । पराशरात्मजं वन्दे शुकतातं तपोनिधिम् ॥ ३॥ व्यासाय विष्णुरूपाय व्यासरूपाय विष्णवे । नमो वै ब्रह्मनिधये वासिष्ठाय नमो नमः ॥ ४॥ अविकाराय शुद्धाय नित्याय परमात्मने । सदैकरूपरूपाय विष्णवे सर्वजिष्णवे ॥ ५॥ यस्य स्मरणमात्रेण जन्मसंसारबन्धनात् । विमुच्यते नमस्तस्मै विष्णवे प्रभविष्णवे ॥ ६॥ ॐ नमो विष्णवे प्रभविष्णवे । श्रीवैशम्पायन उवाच — श्रुत्वा धर्मानशेषेण पावनानि च सर्वशः । युधिष्ठिरः शान्तनवं पुनरेवाभ्यभाषत ॥ ७॥ युधिष्ठिर उवाच — किमेकं दैवतं लोके किं वाप्येकं परायणम् । स्तुवन्तः कं कमर्चन्तः प्राप्नुयुर्मानवाः शुभम् ॥ ८॥ को धर्मः सर्वधर्माणां भवतः परमो मतः । किं जपन्मुच्यते जन्तुर्जन्मसंसारबन्धनात् ॥ ९॥ भीष्म उवाच — जगत्प्रभुं देवदेवमनन्तं पुरुषोत्तमम् । स्तुवन् नामसहस्रेण पुरुषः सततोत्थितः ॥ १०॥ तमेव चार्चयन्नित्यं भक्त्या पुरुषमव्ययम् । ध्यायन् स्तुवन् नमस्यंश्च यजमानस्तमेव च ॥ ११॥ अनादिनिधनं विष्णुं सर्वलोकमहेश्वरम् । लोकाध्यक्षं स्तुवन्नित्यं सर्वदुःखातिगो भवेत् ॥ १२॥ ब्रह्मण्यं सर्वधर्मज्ञं लोकानां कीर्तिवर्धनम् । लोकनाथं महद्भूतं सर्वभूतभवोद्भवम् ॥ १३॥ एष मे सर्वधर्माणां धर्मोऽधिकतमो मतः । यद्भक्त्या पुण्डरीकाक्षं स्तवैरर्चेन्नरः सदा ॥ १४॥ परमं यो महत्तेजः परमं यो महत्तपः । परमं यो महद्ब्रह्म परमं यः परायणम् ॥ १५॥ पवित्राणां पवित्रं यो मङ्गलानां च मङ्गलम् । दैवतं दैवतानां च भूतानां योऽव्ययः पिता ॥ १६॥ यतः सर्वाणि भूतानि भवन्त्यादियुगागमे । यस्मिंश्च प्रलयं यान्ति पुनरेव युगक्षये ॥ १७॥ तस्य लोकप्रधानस्य जगन्नाथस्य भूपते । विष्णोर्नामसहस्रं मे श‍ृणु पापभयापहम् ॥ १८॥ यानि नामानि गौणानि विख्यातानि महात्मनः । ऋषिभिः परिगीतानि तानि वक्ष्यामि भूतये ॥ १९॥ ऋषिर्नाम्नां सहस्रस्य वेदव्यासो महामुनिः ॥ छन्दोऽनुष्टुप् तथा देवो भगवान् देवकीसुतः ॥ २०॥ अमृतांशूद्भवो बीजं शक्तिर्देवकिनन्दनः । त्रिसामा हृदयं तस्य शान्त्यर्थे विनियोज्यते ॥ २१॥ विष्णुं जिष्णुं महाविष्णुं प्रभविष्णुं महेश्वरम् ॥ अनेकरूप दैत्यान्तं नमामि पुरुषोत्तमं ॥ २२ ॥ पूर्वन्यासः । ॐ अस्य श्रीविष्णोर्दिव्यसहस्रनामस्तोत्रमहामन्त्रस्य । श्री वेदव्यासो भगवान् ऋषिः । अनुष्टुप् छन्दः । श्रीमहाविष्णुः परमात्मा श्रीमन्नारायणो देवता । अमृतांशूद्भवो भानुरिति बीजम् । देवकीनन्दनः स्रष्टेति शक्तिः । उद्भवः क्षोभणो देव इति परमो मन्त्रः । शङ्खभृन्नन्दकी चक्रीति कीलकम् । शार्ङ्गधन्वा गदाधर इत्यस्त्रम् । रथाङ्गपाणिरक्षोभ्य इति नेत्रम् । त्रिसामा सामगः सामेति कवचम् । आनन्दं परब्रह्मेति योनिः । ऋतुः सुदर्शनः काल इति दिग्बन्धः ॥ श्रीविश्वरूप इति ध्यानम् । श्रीमहाविष्णुप्रीत्यर्थे सहस्रनामस्तोत्रपाठे विनियोगः ॥ अथ न्यासः । ॐ शिरसि वेदव्यासऋषये नमः । मुखे अनुष्टुप्छन्दसे नमः । हृदि श्रीकृष्णपरमात्मदेवतायै नमः । गुह्ये अमृतांशूद्भवो भानुरिति बीजाय नमः । पादयोर्देवकीनन्दनः स्रष्टेति शक्तये नमः । सर्वाङ्गे शङ्खभृन्नन्दकी चक्रीति कीलकाय नमः । करसम्पूटे मम श्रीकृष्णप्रीत्यर्थे जपे विनियोगाय नमः ॥ इति ऋषयादिन्यासः ॥ अथ करन्यासः । ॐ विश्वं विष्णुर्वषट्कार इत्यङ्गुष्ठाभ्यां नमः । अमृतांशूद्भवो भानुरिति तर्जनीभ्यां नमः । ब्रह्मण्यो ब्रह्मकृद्ब्रह्मेति मध्यमाभ्यां नमः । सुवर्णबिन्दुरक्षोभ्य इत्यनामिकाभ्यां नमः । निमिषोऽनिमिषः स्रग्वीति कनिष्ठिकाभ्यां नमः । रथाङ्गपाणिरक्षोभ्य इति करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः । इति करन्यासः । अथ षडङ्गन्यासः । ॐ विश्वं विष्णुर्वषट्कार इति हृदयाय नमः । अमृतांशूद्भवो भानुरिति शिरसे स्वाहा । ब्रह्मण्यो ब्रह्मकृद्ब्रह्मेति शिखायै वषट् । सुवर्णबिन्दुरक्षोभ्य इति कवचाय हुम् । निमिषोऽनिमिषः स्रग्वीति नेत्रत्रयाय वौषट् । रथाङ्गपाणिरक्षोभ्य इत्यस्त्राय फट् । इति षडङ्गन्यासः ॥ श्रीकृष्णप्रीत्यर्थे विष्णोर्दिव्यसहस्रनामजपमहं करिष्ये इति सङ्कल्पः । अथ ध्यानम् । क्षीरोदन्वत्प्रदेशे शुचिमणिविलसत्सैकतेर्मौक्तिकानां मालाकॢप्तासनस्थः स्फटिकमणिनिभैर्मौक्तिकैर्मण्डिताङ्गः । शुभ्रैरभ्रैरदभ्रैरुपरिविरचितैर्मुक्तपीयूष वर्षैः आनन्दी नः पुनीयादरिनलिनगदा शङ्खपाणिर्मुकुन्दः ॥ १॥ भूः पादौ यस्य नाभिर्वियदसुरनिलश्चन्द्र सूर्यौ च नेत्रे कर्णावाशाः शिरो द्यौर्मुखमपि दहनो यस्य वास्तेयमब्धिः । अन्तःस्थं यस्य विश्वं सुरनरखगगोभोगिगन्धर्वदैत्यैः चित्रं रंरम्यते तं त्रिभुवन वपुषं विष्णुमीशं नमामि ॥ २॥ ॐ शान्ताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं विश्वाधारं गगनसदृशं मेघवर्णं शुभाङ्गम् । लक्ष्मीकान्तं कमलनयनं योगिभिर्ध्यानगम्यं वन्दे विष्णुं भवभयहरं सर्वलोकैकनाथम् ॥ ३॥ मेघश्यामं पीतकौशेयवासं श्रीवत्साङ्कं कौस्तुभोद्भासिताङ्गम् । पुण्योपेतं पुण्डरीकायताक्षं विष्णुं वन्दे सर्वलोकैकनाथम् ॥ ४॥ नमः समस्तभूतानामादिभूताय भूभृते । अनेकरूपरूपाय विष्णवे प्रभविष्णवे ॥ ५॥ सशङ्खचक्रं सकिरीटकुण्डलं सपीतवस्त्रं सरसीरुहेक्षणम् । सहारवक्षःस्थलकौस्तुभश्रियं नमामि विष्णुं शिरसा चतुर्भुजम् ॥ ६॥ छायायां पारिजातस्य हेमसिंहासनोपरि आसीनमम्बुदश्याममायताक्षमलंकृतम् । चन्द्राननं चतुर्बाहुं श्रीवत्साङ्कित वक्षसं रुक्मिणी सत्यभामाभ्यां सहितं कृष्णमाश्रये ॥ ७॥ स्तोत्रम् । हरिः ॐ । विश्वं विष्णुर्वषट्कारो भूतभव्यभवत्प्रभुः । भूतकृद्भूतभृद्भावो भूतात्मा भूतभावनः ॥ १॥ पूतात्मा परमात्मा च मुक्तानां परमा गतिः । अव्ययः पुरुषः साक्षी क्षेत्रज्ञोऽक्षर एव च ॥ २॥ योगो योगविदां नेता प्रधानपुरुषेश्वरः । नारसिंहवपुः श्रीमान् केशवः पुरुषोत्तमः ॥ ३॥ सर्वः शर्वः शिवः स्थाणुर्भूतादिर्निधिरव्ययः । सम्भवो भावनो भर्ता प्रभवः प्रभुरीश्वरः ॥ ४॥ स्वयम्भूः शम्भुरादित्यः पुष्कराक्षो महास्वनः । अनादिनिधनो धाता विधाता धातुरुत्तमः ॥ ५॥ अप्रमेयो हृषीकेशः पद्मनाभोऽमरप्रभुः । विश्वकर्मा मनुस्त्वष्टा स्थविष्ठः स्थविरो ध्रुवः ॥ ६॥ अग्राह्यः शाश्वतः कृष्णो लोहिताक्षः प्रतर्दनः । प्रभूतस्त्रिककुब्धाम पवित्रं मङ्गलं परम् ॥ ७॥ ईशानः प्राणदः प्राणो ज्येष्ठः श्रेष्ठः प्रजापतिः । हिरण्यगर्भो भूगर्भो माधवो मधुसूदनः ॥ ८॥ ईश्वरो विक्रमी धन्वी मेधावी विक्रमः क्रमः । अनुत्तमो दुराधर्षः कृतज्ञः कृतिरात्मवान् ॥ ९॥ सुरेशः शरणं शर्म विश्वरेताः प्रजाभवः । अहः संवत्सरो व्यालः प्रत्ययः सर्वदर्शनः ॥ १०॥ अजः सर्वेश्वरः सिद्धः सिद्धिः सर्वादिरच्युतः । वृषाकपिरमेयात्मा सर्वयोगविनिःसृतः ॥ ११॥ वसुर्वसुमनाः सत्यः समात्माऽसम्मितः समः । अमोघः पुण्डरीकाक्षो वृषकर्मा वृषाकृतिः ॥ १२॥ रुद्रो बहुशिरा बभ्रुर्विश्वयोनिः शुचिश्रवाः । अमृतः शाश्वतस्थाणुर्वरारोहो महातपाः ॥ १३॥ सर्वगः सर्वविद्भानुर्विष्वक्सेनो जनार्दनः । वेदो वेदविदव्यङ्गो वेदाङ्गो वेदवित् कविः ॥ १४॥ लोकाध्यक्षः सुराध्यक्षो धर्माध्यक्षः कृताकृतः । चतुरात्मा चतुर्व्यूहश्चतुर्दंष्ट्रश्चतुर्भुजः ॥ १५॥ भ्राजिष्णुर्भोजनं भोक्ता सहिष्णुर्जगदादिजः । अनघो विजयो जेता विश्वयोनिः पुनर्वसुः ॥ १६॥ उपेन्द्रो वामनः प्रांशुरमोघः शुचिरूर्जितः । अतीन्द्रः सङ्ग्रहः सर्गो धृतात्मा नियमो यमः ॥ १७॥ वेद्यो वैद्यः सदायोगी वीरहा माधवो मधुः । अतीन्द्रियो महामायो महोत्साहो महाबलः ॥ १८॥ महाबुद्धिर्महावीर्यो महाशक्तिर्महाद्युतिः । अनिर्देश्यवपुः श्रीमानमेयात्मा महाद्रिधृक् ॥ १९॥ महेष्वासो महीभर्ता श्रीनिवासः सतां गतिः । अनिरुद्धः सुरानन्दो गोविन्दो गोविदां पतिः ॥ २०॥ मरीचिर्दमनो हंसः सुपर्णो भुजगोत्तमः । हिरण्यनाभः सुतपाः पद्मनाभः प्रजापतिः ॥ २१॥ अमृत्युः सर्वदृक् सिंहः सन्धाता सन्धिमान् स्थिरः । अजो दुर्मर्षणः शास्ता विश्रुतात्मा सुरारिहा ॥ २२॥ गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यः सत्यपराक्रमः । निमिषोऽनिमिषः स्रग्वी वाचस्पतिरुदारधीः ॥ २३॥ अग्रणीर्ग्रामणीः श्रीमान् न्यायो नेता समीरणः । सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षः सहस्रपात् ॥ २४॥ आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतः सम्प्रमर्दनः । अहः संवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५॥ सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः । सत्कर्ता सत्कृतः साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६॥ असङ्ख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टः शिष्टकृच्छुचिः । सिद्धार्थः सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदः सिद्धिसाधनः ॥ २७॥ वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः । वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तः श्रुतिसागरः ॥ २८॥ सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रो वसुदो वसुः । नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९॥ ओजस्तेजोद्युतिधरः प्रकाशात्मा प्रतापनः । ऋद्धः स्पष्टाक्षरो मन्त्रश्चन्द्रांशुर्भास्करद्युतिः ॥ ३०॥ अमृतांशूद्भवो भानुः शशबिन्दुः सुरेश्वरः । औषधं जगतः सेतुः सत्यधर्मपराक्रमः ॥ ३१॥ भूतभव्यभवन्नाथः पवनः पावनोऽनलः । कामहा कामकृत्कान्तः कामः कामप्रदः प्रभुः ॥ ३२॥ युगादिकृद्युगावर्तो नैकमायो महाशनः । अदृश्यो व्यक्तरूपश्च सहस्रजिदनन्तजित् ॥ ३३॥ इष्टोऽविशिष्टः शिष्टेष्टः शिखण्डी नहुषो वृषः । क्रोधहा क्रोधकृत्कर्ता विश्वबाहुर्महीधरः ॥ ३४॥ अच्युतः प्रथितः प्राणः प्राणदो वासवानुजः । अपांनिधिरधिष्ठानमप्रमत्तः प्रतिष्ठितः ॥ ३५॥ स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः । वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ३६॥ अशोकस्तारणस्तारः शूरः शौरिर्जनेश्वरः । अनुकूलः शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७॥ पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भः शरीरभृत् । महर्द्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८॥ अतुलः शरभो भीमः समयज्ञो हविर्हरिः । सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९॥ विक्षरो रोहितो मार्गो हेतुर्दामोदरः सहः । महीधरो महाभागो वेगवानमिताशनः ॥ ४०॥ उद्भवः क्षोभणो देवः श्रीगर्भः परमेश्वरः । करणं कारणं कर्ता विकर्ता गहनो गुहः ॥ ४१॥ व्यवसायो व्यवस्थानः संस्थानः स्थानदो ध्रुवः । परर्द्धिः परमस्पष्टस्तुष्टः पुष्टः शुभेक्षणः ॥ ४२॥ रामो विरामो विरजो मार्गो नेयो नयोऽनयः । वीरः शक्तिमतां श्रेष्ठो धर्मो धर्मविदुत्तमः ॥ ४३॥ वैकुण्ठः पुरुषः प्राणः प्राणदः प्रणवः पृथुः । हिरण्यगर्भः शत्रुघ्नो व्याप्तो वायुरधोक्षजः ॥ ४४॥ ऋतुः सुदर्शनः कालः परमेष्ठी परिग्रहः । उग्रः संवत्सरो दक्षो विश्रामो विश्वदक्षिणः ॥ ४५॥ विस्तारः स्थावरस्थाणुः प्रमाणं बीजमव्ययम् । अर्थोऽनर्थो महाकोशो महाभोगो महाधनः ॥ ४६॥ अनिर्विण्णः स्थविष्ठोऽभूर्धर्मयूपो महामखः । नक्षत्रनेमिर्नक्षत्री क्षमः क्षामः समीहनः ॥ ४७॥ यज्ञ इज्यो महेज्यश्च क्रतुः सत्रं सतां गतिः । सर्वदर्शी विमुक्तात्मा सर्वज्ञो ज्ञानमुत्तमम् ॥ ४८॥ सुव्रतः सुमुखः सूक्ष्मः सुघोषः सुखदः सुहृत् । मनोहरो जितक्रोधो वीरबाहुर्विदारणः ॥ ४९॥ स्वापनः स्ववशो व्यापी नैकात्मा नैककर्मकृत् । वत्सरो वत्सलो वत्सी रत्नगर्भो धनेश्वरः ॥ ५०॥ धर्मगुब्धर्मकृद्धर्मी सदसत्क्षरमक्षरम् । अविज्ञाता सहस्रांशुर्विधाता कृतलक्षणः ॥ ५१॥ गभस्तिनेमिः सत्त्वस्थः सिंहो भूतमहेश्वरः । आदिदेवो महादेवो देवेशो देवभृद्गुरुः ॥ ५२॥ उत्तरो गोपतिर्गोप्ता ज्ञानगम्यः पुरातनः । शरीरभूतभृद्भोक्ता कपीन्द्रो भूरिदक्षिणः ॥ ५३॥ सोमपोऽमृतपः सोमः पुरुजित्पुरुसत्तमः । विनयो जयः सत्यसन्धो दाशार्हः सात्वताम्पतिः ॥ ५४॥ जीवो विनयिता साक्षी मुकुन्दोऽमितविक्रमः । अम्भोनिधिरनन्तात्मा महोदधिशयोऽन्तकः ॥ ५५॥ अजो महार्हः स्वाभाव्यो जितामित्रः प्रमोदनः । आनन्दो नन्दनो नन्दः सत्यधर्मा त्रिविक्रमः ॥ ५६॥ महर्षिः कपिलाचार्यः कृतज्ञो मेदिनीपतिः । त्रिपदस्त्रिदशाध्यक्षो महाश‍ृङ्गः कृतान्तकृत् ॥ ५७॥ महावराहो गोविन्दः सुषेणः कनकाङ्गदी । गुह्यो गभीरो गहनो गुप्तश्चक्रगदाधरः ॥ ५८॥ वेधाः स्वाङ्गोऽजितः कृष्णो दृढः सङ्कर्षणोऽच्युतः । वरुणो वारुणो वृक्षः पुष्कराक्षो महामनाः ॥ ५९॥ भगवान् भगहाऽऽनन्दी वनमाली हलायुधः । आदित्यो ज्योतिरादित्यः सहिष्णुर्गतिसत्तमः ॥ ६०॥ सुधन्वा खण्डपरशुर्दारुणो द्रविणप्रदः । दिवस्पृक् सर्वदृग्व्यासो वाचस्पतिरयोनिजः ॥ ६१॥ त्रिसामा सामगः साम निर्वाणं भेषजं भिषक् । संन्यासकृच्छमः शान्तो निष्ठा शान्तिः परायणम् ॥ ६२॥ शुभाङ्गः शान्तिदः स्रष्टा कुमुदः कुवलेशयः । गोहितो गोपतिर्गोप्ता वृषभाक्षो वृषप्रियः ॥ ६३॥ अनिवर्ती निवृत्तात्मा सङ्क्षेप्ता क्षेमकृच्छिवः । श्रीवत्सवक्षाः श्रीवासः श्रीपतिः श्रीमतांवरः ॥ ६४॥ श्रीदः श्रीशः श्रीनिवासः श्रीनिधिः श्रीविभावनः । श्रीधरः श्रीकरः श्रेयः श्रीमाँल्लोकत्रयाश्रयः ॥ ६५॥ स्वक्षः स्वङ्गः शतानन्दो नन्दिर्ज्योतिर्गणेश्वरः । विजितात्माऽविधेयात्मा सत्कीर्तिश्छिन्नसंशयः ॥ ६६॥ उदीर्णः सर्वतश्चक्षुरनीशः शाश्वतस्थिरः । भूशयो भूषणो भूतिर्विशोकः शोकनाशनः ॥ ६७॥ अर्चिष्मानर्चितः कुम्भो विशुद्धात्मा विशोधनः । अनिरुद्धोऽप्रतिरथः प्रद्युम्नोऽमितविक्रमः ॥ ६८॥ कालनेमिनिहा वीरः शौरिः शूरजनेश्वरः । त्रिलोकात्मा त्रिलोकेशः केशवः केशिहा हरिः ॥ ६९॥ कामदेवः कामपालः कामी कान्तः कृतागमः । अनिर्देश्यवपुर्विष्णुर्वीरोऽनन्तो धनञ्जयः ॥ ७०॥ ब्रह्मण्यो ब्रह्मकृद् ब्रह्मा ब्रह्म ब्रह्मविवर्धनः । ब्रह्मविद् ब्राह्मणो ब्रह्मी ब्रह्मज्ञो ब्राह्मणप्रियः ॥ ७१॥ महाक्रमो महाकर्मा महातेजा महोरगः । महाक्रतुर्महायज्वा महायज्ञो महाहविः ॥ ७२॥ स्तव्यः स्तवप्रियः स्तोत्रं स्तुतिः स्तोता रणप्रियः । पूर्णः पूरयिता पुण्यः पुण्यकीर्तिरनामयः ॥ ७३॥ मनोजवस्तीर्थकरो वसुरेता वसुप्रदः । वसुप्रदो वासुदेवो वसुर्वसुमना हविः ॥ ७४॥ सद्गतिः सत्कृतिः सत्ता सद्भूतिः सत्परायणः । शूरसेनो यदुश्रेष्ठः सन्निवासः सुयामुनः ॥ ७५॥ भूतावासो वासुदेवः सर्वासुनिलयोऽनलः । दर्पहा दर्पदो दृप्तो दुर्धरोऽथापराजितः ॥ ७६॥ विश्वमूर्तिर्महामूर्तिर्दीप्तमूर्तिरमूर्तिमान् । अनेकमूर्तिरव्यक्तः शतमूर्तिः शताननः ॥ ७७॥ एको नैकः सवः कः किं यत् तत्पदमनुत्तमम् । लोकबन्धुर्लोकनाथो माधवो भक्तवत्सलः ॥ ७८॥ सुवर्णवर्णो हेमाङ्गो वराङ्गश्चन्दनाङ्गदी । वीरहा विषमः शून्यो घृताशीरचलश्चलः ॥ ७९॥ अमानी मानदो मान्यो लोकस्वामी त्रिलोकधृक् । सुमेधा मेधजो धन्यः सत्यमेधा धराधरः ॥ ८०॥ तेजोवृषो द्युतिधरः सर्वशस्त्रभृतां वरः । प्रग्रहो निग्रहो व्यग्रो नैकश‍ृङ्गो गदाग्रजः ॥ ८१॥ चतुर्मूर्तिश्चतुर्बाहुश्चतुर्व्यूहश्चतुर्गतिः । चतुरात्मा चतुर्भावश्चतुर्वेदविदेकपात् ॥ ८२॥ समावर्तोऽनिवृत्तात्मा दुर्जयो दुरतिक्रमः । दुर्लभो दुर्गमो दुर्गो दुरावासो दुरारिहा ॥ ८३॥ शुभाङ्गो लोकसारङ्गः सुतन्तुस्तन्तुवर्धनः । इन्द्रकर्मा महाकर्मा कृतकर्मा कृतागमः ॥ ८४॥ उद्भवः सुन्दरः सुन्दो रत्ननाभः सुलोचनः । अर्को वाजसनः श‍ृङ्गी जयन्तः सर्वविज्जयी ॥ ८५॥ सुवर्णबिन्दुरक्षोभ्यः सर्ववागीश्वरेश्वरः । महाह्रदो महागर्तो महाभूतो महानिधिः ॥ ८६॥ कुमुदः कुन्दरः कुन्दः पर्जन्यः पावनोऽनिलः । अमृताशोऽमृतवपुः सर्वज्ञः सर्वतोमुखः ॥ ८७॥ सुलभः सुव्रतः सिद्धः शत्रुजिच्छत्रुतापनः । न्यग्रोधोऽदुम्बरोऽश्वत्थश्चाणूरान्ध्रनिषूदनः ॥ ८८॥ सहस्रार्चिः सप्तजिह्वः सप्तैधाः सप्तवाहनः । अमूर्तिरनघोऽचिन्त्यो भयकृद्भयनाशनः ॥ ८९॥ अणुर्बृहत्कृशः स्थूलो गुणभृन्निर्गुणो महान् । अधृतः स्वधृतः स्वास्यः प्राग्वंशो वंशवर्धनः ॥ ९०॥ भारभृत् कथितो योगी योगीशः सर्वकामदः । आश्रमः श्रमणः क्षामः सुपर्णो वायुवाहनः ॥ ९१॥ धनुर्धरो धनुर्वेदो दण्डो दमयिता दमः । अपराजितः सर्वसहो नियन्ताऽनियमोऽयमः ॥ ९२॥ सत्त्ववान् सात्त्विकः सत्यः सत्यधर्मपरायणः । अभिप्रायः प्रियार्होऽर्हः प्रियकृत् प्रीतिवर्धनः ॥ ९३॥ विहायसगतिर्ज्योतिः सुरुचिर्हुतभुग्विभुः । रविर्विरोचनः सूर्यः सविता रविलोचनः ॥ ९४॥ अनन्तो हुतभुग्भोक्ता सुखदो नैकजोऽग्रजः । अनिर्विण्णः सदामर्षी लोकाधिष्ठानमद्भुतः ॥ ९५॥ सनात्सनातनतमः कपिलः कपिरव्ययः । स्वस्तिदः स्वस्तिकृत्स्वस्ति स्वस्तिभुक्स्वस्तिदक्षिणः ॥ ९६॥ अरौद्रः कुण्डली चक्री विक्रम्यूर्जितशासनः । शब्दातिगः शब्दसहः शिशिरः शर्वरीकरः ॥ ९७॥ अक्रूरः पेशलो दक्षो दक्षिणः क्षमिणांवरः । विद्वत्तमो वीतभयः पुण्यश्रवणकीर्तनः ॥ ९८॥ उत्तारणो दुष्कृतिहा पुण्यो दुःस्वप्ननाशनः । वीरहा रक्षणः सन्तो जीवनः पर्यवस्थितः ॥ ९९॥ अनन्तरूपोऽनन्तश्रीर्जितमन्युर्भयापहः । चतुरश्रो गभीरात्मा विदिशो व्यादिशो दिशः ॥ १००॥ अनादिर्भूर्भुवो लक्ष्मीः सुवीरो रुचिराङ्गदः । जननो जनजन्मादिर्भीमो भीमपराक्रमः ॥ १०१॥ आधारनिलयोऽधाता पुष्पहासः प्रजागरः । ऊर्ध्वगः सत्पथाचारः प्राणदः प्रणवः पणः ॥ १०२॥ प्रमाणं प्राणनिलयः प्राणभृत्प्राणजीवनः । तत्त्वं तत्त्वविदेकात्मा जन्ममृत्युजरातिगः ॥ १०३॥ भूर्भुवःस्वस्तरुस्तारः सविता प्रपितामहः । यज्ञो यज्ञपतिर्यज्वा यज्ञाङ्गो यज्ञवाहनः ॥ १०४॥ यज्ञभृद् यज्ञकृद् यज्ञी यज्ञभुग् यज्ञसाधनः । यज्ञान्तकृद् यज्ञगुह्यमन्नमन्नाद एव च ॥ १०५॥ आत्मयोनिः स्वयञ्जातो वैखानः सामगायनः । देवकीनन्दनः स्रष्टा क्षितीशः पापनाशनः ॥ १०६॥ शङ्खभृन्नन्दकी चक्री शार्ङ्गधन्वा गदाधरः । रथाङ्गपाणिरक्षोभ्यः सर्वप्रहरणायुधः ॥ १०७॥ सर्वप्रहरणायुध ॐ नम इति । वनमाली गदी शार्ङ्गी शङ्खी चक्री च नन्दकी । श्रीमान् नारायणो विष्णुर्वासुदेवोऽभिरक्षतु ॥ १०८॥ श्री वासुदेवोऽभिरक्षतु ॐ नम इति । उत्तरन्यासः । भीष्म उवाच — इतीदं कीर्तनीयस्य केशवस्य महात्मनः । नाम्नां सहस्रं दिव्यानामशेषेण प्रकीर्तितम् ॥ १॥ य इदं श‍ृणुयान्नित्यं यश्चापि परिकीर्तयेत् । नाशुभं प्राप्नुयात्किञ्चित्सोऽमुत्रेह च मानवः ॥ २॥ वेदान्तगो ब्राह्मणः स्यात्क्षत्रियो विजयी भवेत् । वैश्यो धनसमृद्धः स्याच्छूद्रः सुखमवाप्नुयात् ॥ ३॥ धर्मार्थी प्राप्नुयाद्धर्ममर्थार्थी चार्थमाप्नुयात् । कामानवाप्नुयात्कामी प्रजार्थी प्राप्नुयात्प्रजाम् ॥ ४॥ भक्तिमान् यः सदोत्थाय शुचिस्तद्गतमानसः । सहस्रं वासुदेवस्य नाम्नामेतत्प्रकीर्तयेत् ॥ ५॥ यशः प्राप्नोति विपुलं ज्ञातिप्राधान्यमेव च । अचलां श्रियमाप्नोति श्रेयः प्राप्नोत्यनुत्तमम् ॥ ६॥ न भयं क्वचिदाप्नोति वीर्यं तेजश्च विन्दति । भवत्यरोगो द्युतिमान्बलरूपगुणान्वितः ॥ ७॥ रोगार्तो मुच्यते रोगाद्बद्धो मुच्येत बन्धनात् । भयान्मुच्येत भीतस्तु मुच्येतापन्न आपदः ॥ ८॥ दुर्गाण्यतितरत्याशु पुरुषः पुरुषोत्तमम् । स्तुवन्नामसहस्रेण नित्यं भक्तिसमन्वितः ॥ ९॥ वासुदेवाश्रयो मर्त्यो वासुदेवपरायणः । सर्वपापविशुद्धात्मा याति ब्रह्म सनातनम् ॥ १०॥ न वासुदेवभक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् । जन्ममृत्युजराव्याधिभयं नैवोपजायते ॥ ११॥ इमं स्तवमधीयानः श्रद्धाभक्तिसमन्वितः । युज्येतात्मसुखक्षान्तिश्रीधृतिस्मृतिकीर्तिभिः ॥ १२॥ न क्रोधो न च मात्सर्यं न लोभो नाशुभा मतिः । भवन्ति कृत पुण्यानां भक्तानां पुरुषोत्तमे ॥ १३॥ द्यौः सचन्द्रार्कनक्षत्रा खं दिशो भूर्महोदधिः । वासुदेवस्य वीर्येण विधृतानि महात्मनः ॥ १४॥ ससुरासुरगन्धर्वं सयक्षोरगराक्षसम् । जगद्वशे वर्ततेदं कृष्णस्य सचराचरम् ॥ १५॥ इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः सत्त्वं तेजो बलं धृतिः । वासुदेवात्मकान्याहुः क्षेत्रं क्षेत्रज्ञ एव च ॥ १६॥ सर्वागमानामाचारः प्रथमं परिकल्प्यते । आचारप्रभवो धर्मो धर्मस्य प्रभुरच्युतः ॥ १७॥ ऋषयः पितरो देवा महाभूतानि धातवः । जङ्गमाजङ्गमं चेदं जगन्नारायणोद्भवम् ॥ १८॥ योगो ज्ञानं तथा साङ्ख्यं विद्याः शिल्पादि कर्म च । वेदाः शास्त्राणि विज्ञानमेतत्सर्वं जनार्दनात् ॥ १९॥ एको विष्णुर्महद्भूतं पृथग्भूतान्यनेकशः । त्रींल्लोकान्व्याप्य भूतात्मा भुङ्क्ते विश्वभुगव्ययः ॥ २०॥ इमं स्तवं भगवतो विष्णोर्व्यासेन कीर्तितम् । पठेद्य इच्छेत्पुरुषः श्रेयः प्राप्तुं सुखानि च ॥ २१॥ विश्वेश्वरमजं देवं जगतः प्रभुमव्ययम् । भजन्ति ये पुष्कराक्षं न ते यान्ति पराभवम् ॥ २२॥ न ते यान्ति पराभवम् ॐ नम इति । अर्जुन उवाच — पद्मपत्रविशालाक्ष पद्मनाभ सुरोत्तम । भक्तानामनुरक्तानां त्राता भव जनार्दन ॥ २३॥ श्रीभगवानुवाच — यो मां नामसहस्रेण स्तोतुमिच्छति पाण्डव । सोहऽमेकेन श्लोकेन स्तुत एव न संशयः ॥ २४॥ स्तुत एव न संशय ॐ नम इति । व्यास उवाच — वासनाद्वासुदेवस्य वासितं भुवनत्रयम् । सर्वभूतनिवासोऽसि वासुदेव नमोऽस्तु ते ॥ २५॥ श्री वासुदेव नमोऽस्तुत ॐ नम इति । पार्वत्युवाच — केनोपायेन लघुना विष्णोर्नामसहस्रकम् । पठ्यते पण्डितैर्नित्यं श्रोतुमिच्छाम्यहं प्रभो ॥ २६॥ ईश्वर उवाच — श्रीराम राम रामेति रमे रामे मनोरमे । सहस्रनाम तत्तुल्यं राम नाम वरानने ॥ २७॥ श्रीरामनाम वरानन ॐ नम इति । ब्रह्मोवाच — नमोऽस्त्वनन्ताय सहस्रमूर्तये सहस्रपादाक्षिशिरोरुबाहवे । सहस्रनाम्ने पुरुषाय शाश्वते सहस्रकोटियुगधारिणे नमः ॥ २८॥ सहस्रकोटियुगधारिणे ॐ नम इति । ॐ तत्सदिति श्रीमहाभारते शतसाहस्र्यां संहितायां वैयासिक्यामानुशासनिके पर्वणि भीष्मयुधिष्ठिरसंवादे श्रीविष्णोर्दिव्यसहस्रनामस्तोत्रम् ॥ सञ्जय उवाच — यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः । तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम ॥ २९॥ श्रीभगवानुवाच — अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते । तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ॥ ३०॥ परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम् । धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे ॥ ३१॥ आर्ताः विषण्णाः शिथिलाश्च भीताः घोरेषु च व्याधिषु वर्तमानाः । सङ्कीर्त्य नारायणशब्दमात्रं विमुक्तदुःखाः सुखिनो भवन्ति ॥ ३२॥ कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा बुद्ध्यात्मना वा प्रकृतेः स्वभावात् । करोमि यद्यत् सकलं परस्मै नारायणायेति समर्पयामि ॥ ३३॥ इति श्रीविष्णोर्दिव्यसहस्रनामस्तोत्रं सम्पूर्णम् । ॐ तत् सत् ।